De juridische haalbaarheid van dit instrument is hoog. Het is eenvoudig om de sloopmelding op te nemen.

Een initiatiefnemer van sloop moet een melding doen bij het Omgevingsloket, zodat er kan worden getoetst of er veilig wordt gesloopt en of er verantwoord wordt omgegaan met restmaterialen en afvalscheiding. Door de sloopmelding weten gemeenten waar en wanneer er wordt gesloopt. Ook moet een initiatiefnemer een schatting geven van de aard en hoeveelheid van de vrijkomende materialen bij de sloopwerkzaamheden en aangeven waar hij dat materiaal naar afvoert.

Hoe kan een sloopmelding houtbouw bevorderen?

Door een sloopmelding kunnen gemeenten in de gaten houden welke gebouwen er binnen de gemeente worden gesloopt en op welke manier dit gebeurt. Voor gemeenten wordt zo inzichtelijk welke materialen in het algemeen beschikbaar komen en in het bijzonder hoeveel hout er beschikbaar komt voor hergebruik in de bouw.

Het inzichtelijk maken van deze data bevordert twee circulaire aspecten:

Gemeenten kunnen vraag en aanbod van reststromen beter reguleren en op elkaar afstemmen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door een platform waar sloopmeldingen worden verbonden aan initiatiefnemers van nog te ontwikkelen gebouwen. Daarnaast ontwikkelen en bouwen gemeenten zelf ook veel en kunnen zij de vrijgekomen materialen zelf inkopen.

Gemeenten kunnen zo digitaal en kwantitatief bijhouden in hoeverre hun circulaire beleid aansluit bij materiaalstromen in de stad.

Waar moet je aan denken om in jouw organisatie sloopmeldingen te gebruiken voor circulaire doeleinden? 

Zelf aan de slag met sloopmeldingen

De sloopmelding is onderdeel van de regelgeving van de Omgevingswet; omdat de Omgevingswet nog niet in werking is getreden is er nog geen praktijkvoorbeeld: ga ermee aan de slag, je bent de eerste!

Juridische informatie over sloopmeldingen: 

Een overzichtelijk artikel met een stappenplan om circulaire sloop binnen je eigen gemeente mogelijk te maken: 

Praktijkvoorbeelden van circulair slopen in het algemeen: 

Praktijkvoorbeeld - Succesvolle circulaire sloop schoolgebouw Hattem

Gemeenten kunnen strengere eisen stellen voor initiatiefnemers van sloop. Dit worden maatwerkvoorschriften genoemd. Met een maatwerkvoorschrift kan onder andere worden bepaald dat de initiatiefnemer na het slopen een opgave moet doen van de daadwerkelijke bij de sloop vrijgekomen materiaalstromen. Met een ander maatwerkvoorschrift kan van initiatiefnemers worden gevraagd om in extra fracties te slopen. Fracties zijn groepen materiaalstromen zoals betonvloeren, isolatiemateriaal en hout. Door het verplichten van sloop in meerdere fracties kunnen sloopwerkzaamheden tot kleinere productgroepen worden verwerkt waardoor deze materiaalstromen gemakkelijker kunnen worden doorverkocht aan afnemers. Zie hierover ook het instrument over 

het eisen van meer materiaalgroepen bij sloopwerkzaamheden

De sloopmelding moet ten minste vier weken voor het begin van de sloopwerkzaamheden worden ingediend. Dan hebben gemeenten genoeg tijd om de sloopmelding te verwerken en te inventariseren.

Een initiatiefnemer van sloop moet een melding doen bij het Omgevingsloket, zodat er kan worden getoetst of er veilig wordt gesloopt en of er verantwoord wordt omgegaan met restmaterialen en afvalscheiding.

Dit instrument heeft een gemiddelde invloed. Door de sloopmelding krijgen gemeenten inzicht in de materiaalstromen. Wel geldt het slechts voor het grondgebied van de gemeente zelf.

Op basis van artikel 7.10 Besluit bouwwerken leefomgeving is het niet toegestaan om een bouwwerk of gedeelte daarvan te slopen als daarbij asbest wordt verwijderd of de hoeveelheid sloopafval naar redelijke inschatting meer dan 10 m³ bedraagt, zonder dit ten minste vier weken voor het begin van de sloopwerkzaamheden te melden.

De juridische haalbaarheid van dit instrument is hoog. In het verleden is het al succesvol toegepast.

Bij gronduitgifte is de gemeente verplicht een selectieprocedure op te zetten. Het voordeel daarvan is dat je als overheid innovaties kan stimuleren die andere partijen niet aandurven. Zo kan je circulaire doelstellingen nastreven, zoals het bevorderen van houtbouw.

Gronduitgifte is het uitgeven van bouwgrond door een gemeente aan partijen die bijvoorbeeld een woning of bedrijf willen bouwen. Het gaat om een privaatrechtelijke overeenkomst tussen de gemeente en de geïnteresseerde partij. Aan deze uitgifte van grond worden voorwaarden gekoppeld. Uitgifte vindt meestal plaats via een selectieprocedure, zoals inschrijving of loting. Dit is vergelijkbaar met de verdeling van schaarse vergunningen.

Gronduitgifte: wat is het?

De uiteindelijke keuze voor de partij waaraan je als gemeente de grond uitgeeft, is altijd gebaseerd op verschillende criteria. Bij het opstellen van die criteria moet je de algemene beginselen van behoorlijk bestuur in acht nemen. Aan de vast te stellen criteria zijn verder drie voorwaarden verbonden:

de criteria zijn objectief (de criteria zijn ondubbelzinnig en zo duidelijk mogelijk geformuleerd);

de criteria kunnen door een rechter worden getoetst; en

Kijk voor een voorbeeld van de selectiecriteria naar de gunningscriteria afkomstig uit de Aanbestedingswet:

laagste kosten berekend op basis van kosteneffectiviteit; en

Kies je voor het selectiecriterium ‘beste prijs-kwaliteitverhouding’, dan moeten nadere kwaliteitscriteria worden opgesteld, zoals sociale, milieu- of innovatieve criteria. Zo kunnen op verschillende manieren circulaire criteria of duurzaamheidscriteria worden verwerkt waar houtbouw beter op scoort. 

Hoe kan de MPG als subselectiecriterium houtbouw bevorderen?

Eén manier om houtbouw te stimuleren via gronduitgifte is door de MPG-score (Milieuprestatie Gebouwen) een grote rol te laten spelen in de selectiebeslissing. Dit kan door de MPG-score van het gebouw als subselectiecriterium te gebruiken. Hoe lager de MPG-score, hoe beter de milieuprestaties zijn.

De MPG is een indicator die in een getalswaarde de milieuprestaties van een gebouw weergeeft op basis van een levenscyclusanalyse. Van verschillende levensfases van een gebouw wordt de milieudruk bepaald. De levensfases zijn: Productie, Bouw, Gebruik, Sloop, Hergebruik. Onder milieudruk vallen de gebruikte energie en grondstoffen, de geproduceerde uitstoot en afvalstoffen. De milieudruk (uitgedrukt in euro’s) wordt afgezet tegen de oppervlakte en verwachte levensduur van het gebouw. Gebouwen die meer circulair zijn leiden zo tot een lagere MPG-score. De wettelijk minimale MPG-norm voor kantoren is 1,0. Voor woningen geldt 0,8. Beide worden geleidelijk verzwaard tot 0,5 in 2030. Dit volgt uit het Bouwbesluit 2012.

Wat is de MPG?

Wil je de MPG-scores meenemen in je selectiecriteria, dan kan dat op twee manieren:

met een vooraf vastgestelde schaal die is gekoppeld aan MPG-scores; of

met een relatieve schaal, waarbij de deelnemer met de laagste MPG-score de meeste punten krijgt en de deelnemer met de hoogste MPG-score de minste.

Check hoe je de MPG als subgunningscriterium in jouw organisatie kunt gebruiken om houtbouw te bevorderen.

Zelf aan de slag met gronduitgifte?

In de praktijk wordt de MPG-score al veel gebruikt bij selectieprocedures voor gronduitgifte. De Gemeente Amsterdam besloot in 2015 dat minstens 30% van de selectiebeslissing op duurzaamheid gebaseerd moet zijn. Daarom maakt de gemeente nu vaker gebruik van de MPG-score als indicator voor circulair bouwen, met name wat betreft circulair materiaalgebruik. De winnende inschrijvingen in selectieprocedures van bouwprojecten ‘de Koffiefabriek’ en ‘Juf Nienke’ zijn hier goede voorbeelden van.

Voor voorbeelden van selectiecriteria toegepast op gronduitgifte, biedt 

 inspiratie: zie met name paragraaf 3 over ‘beste prijs-kwaliteitsverhouding’.

Naast de MPG worden ook andere criteria gebruikt, omdat andere duurzaamheids- en circulariteitsaspecten niet of onvoldoende in MPG-scores zijn verwerkt. Een eis waar een inschrijver in ieder geval aan moet voldoen is de zogenaamde BENG-norm voor energiegebruik van gebouwen (zie kader hieronder). Verder kunnen aanvullende criteria worden opgenomen, zoals het percentage hernieuwbaar materiaal en het percentage secundair materiaal. Overweeg ook kwalitatieve criteria mee te nemen, zoals ‘de integrale verwerking van circulariteit in het ontwerp’ of ‘de integrale verwerking van duurzaamheid in het ontwerp’.

De energieprestatie bij BENG wordt bepaald aan de hand van 3 individueel te behalen eisen: 
de maximale energiebehoefte in kWh per m2 gebruiksoppervlak per jaar (kWh/m2.jr);
het maximale primair fossiel energiegebruik, eveneens in kWh per m2 gebruiksoppervlak per jaar (kWh/m2.jr); 
het minimale aandeel hernieuwbare energie in procenten (%).

Voor alle nieuwbouw geldt dat de vergunningaanvragen moeten voldoen aan de eisen voor Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG).

Als je meerdere criteria stelt, moet je altijd ook het relatieve gewicht bepalen van de MPG-score ten opzichte van andere subselectiecriteria. Om de juiste combinatie van criteria te vinden, en om de juiste weging van die criteria te bepalen, kan het nuttig zijn om een specialist in te huren. Denk hier bijvoorbeeld aan een technische duurzaamheidsadviseur. Leg contact binnen je organisatie of werk met externe expertise als je aan de slag gaat met circulair aanbesteden. Je kan de MPG als selectiecriterium ook combineren met een minimale eis voor een MPG-score. Zo filter je in ieder geval al de minder ambitieuze inschrijvingen eruit. Houd bij gebruik van de MPG in het bijzonder rekening met zonnepanelen. Zonnepanelen zijn essentieel voor de energie- en circulaire transitie, maar verhogen de MPG-score sterk. Daarom moet je zonnepanelen buiten de MPG-score houden of zorgen dat andere delen van de opdracht die opvangen. Je kan dit bijvoorbeeld ondervangen met een minimumeis aan duurzame energie. Het Transitieteam Circulaire Bouweconomie adviseert een minimum van 40% op BENG-3.

Houd de volgende punten in het achterhoofd, als je een selectieprocedure opzet:

De overheid moet in de eerste plaats met inachtneming van de hem toekomende beleidsruimte criteria opstellen aan de hand waarvan de koper wordt geselecteerd. Deze criteria moeten objectief, toetsbaar en redelijk zijn.

Verder is het aan te bevelen om gegadigden die afvallen na de selectieprocedure tijd te geven om juridische stappen te ondernemen tegen de selectiebeslissing; binnen die tijd kan de overheid wachten met het aangaan van de voorgenomen overeenkomst.

Daarnaast geldt artikel 122 Woningwet, waarin is opgenomen dat de gemeente onder andere geen bouw- en woontechnische eisen mag opnemen in privaatrechtelijke overeenkomsten, wanneer in het Bouwbesluit of de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht hier al regels over zijn gesteld. Bespreek daarom met een jurist welke eisen wel en niet in de overeenkomst op mogen worden genomen.

Uitzondering op de verplichte selectieprocedure

De selectieprocedure hoeft niet te worden toegepast als van te voren duidelijk is dat slechts één serieuze gegadigde in aanmerking komt. Dit moet ook worden vastgesteld op grond van objectieve, toetsbare en redelijke criteria. Het is onwaarschijnlijk dat dit vaak zal voorkomen. Als je vermoedt dat hier sprake van is, leg het dan altijd voor aan juridische experts binnen of buiten je eigen organisatie.

Over gronduitgifte op basis van MPG zijn de laatste jaren verschillende rapporten verschenen. Zie bijvoorbeeld:

Algemene informatie over de MPG van de RvO

MPG als subselectiecriterium bij gronduitgifte title pic

Bij gronduitgifte is de gemeente verplicht een selectieprocedure op te zetten. Het voordeel daarvan is dat je als overheid innovaties kan stimuleren die andere partijen niet aandurven. 

Dit instrument heeft een hoge invloed. Het werkt direct door en duurt voort.

Gronduitgifte kan op verschillende wijzen plaatsvinden. Wel geldt de beperking dat de overheid zich bij gronduitgifte moet houden aan de regels van het publiekrecht. Dit volgt uit artikel 3:14 Burgerlijk Wetboek.

De gemeentelijke omgevingsvisie: wat is het?

Een gemeente legt in een omgevingsvisie vast wat de maatschappelijke opgaven zijn op het gebied van de fysieke leefomgeving en hoe taken ingevuld worden om ambities en beleidsdoeleinden te behalen. Hierin staat op wat voor manier beleid doorwerkt en welke instrumenten daarvoor worden ingezet. Een omgevingsvisie gaat in op de kernkwaliteiten van ruimte, milieu en natuur, water, infrastructuur, verkeer en vervoer, landschap en cultureel erfgoed, én op de samenhang daartussen. Een omgevingsvisie is vormvrij. Dat betekent dat de gemeenteraad het detailniveau, de gebieden, sectoren en thema’s zelf bepaalt.

Hoe kan een gemeentelijke omgevingsvisie houtbouw bevorderen?

De omgevingsvisie is een beleidsmatige basis voor inzet van juridische, financiële of andere instrumenten om beleidsdoelen na te streven. Het expliciet opnemen van houtbouw in de gemeentelijke omgevingsvisie zorgt voor een inbedding van houtbouw in de beleidscyclus van de Omgevingswet. Dit maakt het mogelijk om beleid ter bevordering van houtbouw binnen de gemeente te maken en uit te voeren. De omgevingsvisie dient als het ware ter onderbouwing van het te vormen beleid en zorgt voor doorwerking naar andere instrumenten die kunnen worden ingezet voor houtbouw.

Check hoe je de omgevingsvisie in jouw organisatie kunt gebruiken om houtbouw te bevorderen.

Zelf aan de slag met de omgevingsvisie?

Het is mogelijk om vooruitlopend op de Omgevingswet al een omgevingsvisie te maken. Zo staat in 

 het opschalen van bouwen met hout benoemd als beleidsambitie.

De voormalige gemeente Weesp heeft houtbouw opgenomen in haar 

 voor het opstellen van een omgevingsvisie.

De ambities die in de omgevingsvisie worden beschreven werken door in het omgevingsplan, de omgevingsprogramma’s en de vergunningverlening. Ook andere, niet-juridische maatregelen zoals communicatie-instrumenten of financiële instrumenten kunnen hiervoor worden ingezet. Om ervoor te zorgen dat de beleidsvisies uit de omgevingsvisie met deze instrumenten behaald worden is het belangrijk om de omgevingsvisie te monitoren en evalueren. De omgevingsvisie hoeft dan niet in zijn geheel te worden aangepast maar dit kan modulair en op elk moment gebeuren, bijvoorbeeld jaarlijks of tegelijk met het coalitieakkoord.

Ook is het belangrijk dat rekening wordt gehouden met de nationale en provinciale omgevingsvisies. Dit is een wettelijke eis. Omgevingsvisies zijn zelfbindend, wat betekent dat het document alleen verplichtingen schept voor de maker ervan. De omgevingsvisie kan dus geen verplichting opleggen aan andere bestuursorganen. Het kennen van de omgevingsvisies van naastliggende gemeenten of provincies is echter wel belangrijk voor het versnellen van beleidsdoeleinden zoals de circulaire bouwtransitie met houtbouw.

Bij het opstellen van de omgevingsvisie houdt de gemeente rekening met het voorzorgsbeginsel, het beginsel van preventief handelen, het beginsel dat milieuaantastingen bij voorkeur aan de bron bestreden moeten worden en het beginsel dat de vervuiler betaalt.

Gemeenten moeten rekening houden met de samenhang van de relevante onderdelen en aspecten van de fysieke leefomgeving en van de rechtstreeks daarbij betrokken belangen. Gemeenten moeten dus altijd een afweging maken tussen het beschermen en benutten van alle relevante onderdelen en aspecten van de fysieke leefomgeving.

Een gemeente legt in een omgevingsvisie vast wat de maatschappelijke opgaven zijn op het gebied van de fysieke leefomgeving en hoe taken ingevuld worden om ambities en beleidsdoeleinden te behalen.

Dit instrument heeft een hoge invloed. De gemeente heeft beleidsvrijheid om alles wat de fysieke leefomgeving betreft, op te nemen in de omgevingsvisie.

Dit volgt uit artikel 3.1, eerste lid, Omgevingswet. 

Met voorbeelden en handige leidraden.

instrumenten om houtbouw te bevorderen

Bouwen met beton heeft een negatieve impact op het klimaat.

Alle instrumenten op een rijtje, met handige filters om snel te vinden wat je zoekt.

Overzichten van instrumenten die houtbouw bevorderen

Zie hoe instrumenten zich tot elkaar verhouden en hoe je ze met elkaar kunt combineren.

Samenhang álle houtbouwinstrumenten in beeld

We kunnen veel milieuvriendelijker bouwen wanneer we beton (deels) vervangen door hout.

Zonder samenwerking geen succes. Maar dan moet je wel weten wie waarvoor bevoegd en verantwoordelijk is.

Beta

versie -

Lees meer

Thema's

OVER CIRCULAW

VRAAG & ANTWOORD

CONTACT

Houtbouw stimuleren